هنری ماتیس در دهه پرآشوب 1930؛ ققنوس از میان خاکستر - وبلاگ ماکارون

به گزارش وبلاگ ماکارون، تمدن دنیا در دهه 1930 با سقوط محض روبرو شد، و این دقیقاً مصادف بود با زمانی که هنری ماتیس به آنچه امروز از او می شناسیم، تبدیل شد. سال گذشته نمایشگاهی در موزه هنر فیلادلفیا تحت عنوان ماتیس در دهه 1930 برگزار گردید و آثاری از این دوره کاری این پدیده معجزه آسا و مبارک که تازه پا به شصت سالگی گذاشته و خود واقعی اش را پیدا نموده بود، به نمایش گذاشت. این مهم ترین نمایشگاه امریکایی از آثار این هنرمند بزرگ فرانسوی بعد از سال ها به شمار میرود.

اما تاریخ آن دوره به میزان آثار ماتیس درخشان نبود. با این حال، اگر می خواهید ردپایی از این برهه تاریخی، از رکود بزرگ، ظهور فاشیسم، جنگ داخلی در اسپانیا تا شیطان انگاری و فاسد خواندن هنر مدرن (از جمله خود ماتیس) به وسیله نازی ها، آزار و شکنجه یهودیان به حمایت دولت و فاجعه هولوکاست را در آثار پر از زندگی و زیبای ماتیس پیدا کنید، پیروز نخواهید شد. چنین چیزی را نخواهید یافت.

شاید این مأیوس تان کند و با خود بگویید که چرا نقاشی بزرگ نباید رویدادهای وقت را در آثارش بازتاب دهد، اما پیش از پرسش به خاطر داشته باشید که هنری ماتیس کنترلی بر وقایع دنیا نداشت. در واقع، کنترلی روی خودش هم نداشت. حساسیت او نسبت به زیبایی بصری و هوش عمیق و دقیق هنری اش باعث شده بود بسیاری او را هنرمندی رادیکال بدانند. او بخش زیادی دوران کاری اش را بر لبه پرتگاه گذراند و مورد تمسخر عموم نهاده شد. اما او یک پدر، مرد خانواده و شهروندی خوب بود، و آرزوی سمپاتی و احترام را در سر داشت.

و لبه پرتگاه جای تنهایی است. بنابراین، هنری ماتیس بیش از یک دهه، از اواخر 1917، از لبه پرتگاه فاصله گرفت. او از پاریس به نیس نقل مکان کرد. بر بوم های کوچک تری نقاشی کرد، تحت تأثیر امپرسیونیسم و اورینتالسیم (خاورگرایی) تصاویر نود و فضاهای داخلی کشید، فضا و حجم را با خطوط پرسپکتیو و رنگ های متنوع به تصویر کشید. کارهای او در این دوره واقعاً تحسین برانگیزند، اما نمی توان این را منکر شد که در انتها دهه 1920، ماتیس دیگر به ورطه تکرار افتاده بود. قوه خلاقه اش مسدود شده بود؛ چنانچه برای دخترش نوشته بود: جلو بوم می ایستم و هیچ ایده ای ندارم.

او باید زحمت رسیدن به هدفی بزرگ تر را به جان می خرید. مجموعه آثاری که در نمایشگاه ماتیس در دهه 1930 به نمایش عایدیه است، دقیقاً نشان می دهد که او چگونه این کار را کرد.

ماتیس در تمام مراحل کاری اش فوق العاده بود اما در دهه 1930 بود که پیروز شد تمام وجوه اصالت و امضای خودش را یک جا به ثمر بنشاند، از مفهوم گرفته تا طراحی و رنگ و برخورد با فضا و بار احساسی. در این فرایند او به گونه ای از استادی رسید. و او بی رحمانه برای رسیدن به این نقطه کوشش کرد. اما هر آنچه بعد از آن کرد، از برش های کاغذی تا کلیسای وانس، در واقع شکلی از پیشرفت در ادامه همان مهارت بود.

تابلو شاسی گلاک طرح نقاشی ماتیس کد FMT10

100,000 تومان

مشاهده و خرید

دهه 1930 با سه اتفاق مهم در زندگی ماتیس آغاز شد. اول مجموعه نگاهی به آثار گذشته او بود، که همگی به ترتیب از سال 1930 تا 1931 در برلین، پاریس، بازل سوئیس و نیویورک به نمایش عایدی. بازنگری آن روزها زیاد مرسوم نبود. چهار نمایشگاه نگاهی به آثار گذشته ظرف دو سال بی سابقه و نشانی واضح از این بود که دنیا داشت این هنرمند فرانسوی را می دید. او به گفته اریک دو شاسه، مورخ هنر، بی چون و چرا یکی از پرفروش ترین و محترم ترین هنرمندان زمان خودش بود.

بازنگری یعنی نگاه به گذشته، فکر به گذشته. اما آنچه ماتیس از این چهار نمایشگاه به دست آورد، این بود که می خواست به جلو نگاه کند. دو شاسه می گوید: او می خواست هنرمندی باشد که مسیری را باز می نماید، نه اینکه آن را ببندد. یک پیشرو نه وارث. آن جو و فضای امپرسیونیستی کارهای اولیه اش در نیس دیگر متعلق به گذشته بود. او می خواست آن را پشت سر بگذارد و به پیش حرکت کند.

دومین اتفاق مهم این دوره از زندگی هنری ماتیس، سفر بود. او در فوریه 1930، به نیویورک سفر کرد و بعد با قطار به شیکاگو، لاس وگاس، لس آنجلس و سان فرانسیسکو رفت، و در نهایت با کشتی از اقیانوس آرام گذشت و به تاهیتی رفت. در طول این سفر تقریباً اصلاً اثری خلق نکرد. اما همه چیز را بلعید. فکر و روحش تازه شد.

سومین اتفاق مهم زندگی اش سفارشی از طرف آلبرت بارنز، مجموعه دار امریکایی و مبلغ هنر مدرن، بود که از ماتیس خواست طاق دیوارهای گالری اصلی بنیاد او در مریون، حومه ای در فیلادلفیا، نقاشی کند. بنابراین ماتیس در سفر دومی که همان سال به امریکا داشت، به آنجا رفت. البته میانه اش با بارنز بعدها شکرآب شد. اما آن سفارش، که امروز نتیجه اش در جاده منتهی به بنیاد بارنز قابل مشاهده است، به ماتیس این فرصت را داد که در کار دکوراتیو پیشرفت کند و به درک عمیق تری برسد.

ماتیس در آن سال ها می خواست احساس نفس گرایی شهوانی را با نظم و ظرافت در هم آمیزد، هنر دیونیسی را با هنر آپولونی. اولین قدم برای این کار تخت کردن فضا در نقاشی هایش بود. تخت کردن نقاشی (که در کارهای پیشانیسی اش هم نموده بود) به معنای دادن بار یکسان به فضای مثبت و منفی بود. فضای منفی حالا می توانست نقش فعال تری به خود بگیرد. به طور دقیق تر، ماتیس متوجه شد که اگر می خواهد در کارش حس گستردگی زنده و جاندار را با نظم موزون ترکیب کند، باید ابعاد و خطوط پیکر سوژه هایش را از شکل طبیعی بیندازد، تا جایی که با فضای اطراف خود به ارتباطی درست برسند. و البته که باید از رنگ های ماتیس گفت. یک نکته بنیادی ای که ماتیس متوجهش شده بود، این بود که تندی رنگ به حجم بستگی داشت. یک سطح بزرگ آبی تنها یک سطح بزرگ آبی نبود، آبی اش تندتر بود. و این ارتباط متفاوتی را با رنگ سطوح اطرافش ایجاد می کرد.

نمایشگاه فیلادلفیا با آثاری از دوره کاری ماتیس در نیس از جمله اثر مسحورکننده زن چادری (Woman With a Veil) آغاز شد، که (همان طور که در این تصویر می بینید) در آن رنگ ها و اشکال پس زمینه اش برجسته تر از سوژه اصلی است. در بخش های بعدی دیوارنماهای سفارش بارنز و همین طور تصویرگری برای کتابی از اشعار استفان مالارمه به نمایش گذاشته شد.

بدیهی است که نقاشی های شخصی، طراحی ها و مجسمه های ماتیس همه دیوانه وار و بی رحمانه زیبا هستند. اما آنچه کار ماتیس را مجذوب کننده می نماید، همان کوشش است یا آنچه یونانی ها آگون (به معنای مسابقه و نبرد) می نامند.

در نمایش یونانی، آگون تنش میان قهرمان و ضد قهرمان است که هرگز از میان برداشته نمی گردد، و در نهایت، ناگزیر به تراژدی ختم می گردد. می توان مانندگی این آگون را در نقاشی های ماتیس در تنش میان فضای مثبت و منفی دید (که هیچ یک بر دیگری غلبه نمی نماید) یا به طور دقیق تر، در کوشش ماتیس برای ایجاد تعادل میان دیونیسوس با آپولون.

اما جز این، میان نگاه زیبا و هماهنگ ماتیس، ، و قلمرو سیاست، با آن کینه، زشتی و ستیز عمیق همیشگی اش، تضاد و تنشی وجود داشت و هنوز هم وجود دارد. این دو هرگز نمی توانند با هم به مصالحه برسند. و نه می توانند از هم جدا بمانند؛ مارگریت، دختر عزیز ماتیس، را گشتاپو به خاطر همکاری با جبهه مقاومت فرانسه بازپرسی و شکنجه کرد. او، بر خلاف میلیون ها انسان دیگر، به زحمت از مرگ نجات پیدا کرد.

کتاب Matisse اثر Volkmar Essers انتشارات تاشن

735,000 تومان

مشاهده و خرید

منبع: washingtonpost